Boekrecensie: Prachtig lastig (C. van Wensen)
Onbegrepen gedrag en reflexpatronen, 3e druk 2022 Uitgeverij SWP
De invloed van niet-geïntegreerde reflexen op de ontwikkeling
Op een toegankelijke manier wordt uitgelegd hoe het kinderbrein zich in een vaste volgorde ontwikkelt. En dat deze ontwikkeling van het brein onlosmakelijk verbonden is met bewegen. Het brein zorgt er letterlijk voor dat wij kunnen bewegen en door te bewegen ontwikkelt het brein zich weer verder! Wat als bepaalde bewegingspatronen en reflexen niet goed zijn geïntegreerd? Een kind kan dan op allerlei ontwikkelingsvlakken vast lopen. Een inspirerend boek dat je prikkelt (dwingt?) om op een andere manier naar het kind te kijken!
Algemene kenmerken boek Prachtig lastig
Het boek Prachtig lastig is geschreven door Carla van Wensen en voor het eerst uitgebracht in 2019 door uitgeverij SWP. Inmiddels is een derde druk uitgekomen in 2022. Het boek heeft een hard cover en ziet er door de kleuren en vormgeving aantrekkelijk uit. Het ligt lekker in de hand doordat het boek relatief klein van formaat is. Met haar 23 bij 14,5 cm is het boek iets groter dan een A5. Het boek voelt met de 143 pagina’s goed aan. Niet te dun en ook niet te dik.
Het boek is ingedeeld in drie hoofdstukken, is zwart wit en kent weinig illustraties. De illustraties die in het boek staan zijn functioneel om iets uit te leggen. Het lettertype is prettig en niet te klein. Er worden veel kopjes gebruikt, wat ten goede komt aan de leesbaarheid en het overzicht. Teksten worden continue afgewisseld met praktijkverhalen en citaten en regelmatig wordt een schema gebruikt om iets te verduidelijken. Doordat het boek geen kleur heeft, oogt het iets minder aantrekkelijk van binnen dan je zou verwachten op basis van de cover. Het leest in elk geval wel prettig en rustig.
Voor wie is het boek Prachtig lastig geschikt?
Op de rug van het boek staat dat Prachtig lastig is geschreven ter inspiratie voor ouders en professionals. Voor ouders en professionals die zich afvragen hoe zij het kind nog meer kunnen ondersteunen bij onbegrepen en lastig gedrag. Ik denk dat dit boek inderdaad voor beide doelgroepen interessant kan zijn.
Het boek prikkelde mij zowel als vader als professional. Tijdens het lezen vroeg ik mij continue af hoe dit bij mijn kinderen zit. En daarna schoot door mijn hoofd hoe ik dit als professional in mijn praktijk kan gebruiken. Ik denk wel dat je echt interesse moet voelen voor het onderwerp en je hier open voor moet stellen om helemaal gegrepen te worden. Ondanks dat het echt toegankelijk is geschreven, blijft het onderwerp en het brein lastige materie om te doorgronden.
Conclusie boek Prachtig lastig
Het boek Prachtig lastig is geschreven ter inspiratie voor ouders en professionals. Carla van Wensen schrijft in haar nawoord dat haar wens is dat het boek verwondering oproept en nieuwe inzichten geeft in het gedrag en de ontwikkeling van het kind. In mijn geval is haar opzet gelukt! Ik heb het boek in één avond uitgelezen en mijn eigen brein werd volledig aangezet en ik merkte bij mijzelf dat ik de informatie continue aan het vertalen was naar mijn eigen privé en werk situatie. Ik heb vanuit mijn opleiding Motorische Remedial Teaching wel iets mee gekregen van de (motorische) ontwikkeling van kinderen en niet-geïntegreerde reflexen, maar nu kan ik het belang van het uitdoven van (primaire) reflexen veel beter plaatsen.
De oorzaak van het niet uitdoven van de reflexen is vaak terug te voeren op emotionele of fysieke stress en het missen aan basisveiligheid.
Steeds aan de hand van een praktijkvoorbeeld van iets waarin een kind vastloopt, wordt de bijbehorende reflex die mogelijk niet goed is geïntegreerd besproken. Het oorspronkelijke doel van deze reflex wordt uitgelegd en waarom deze reflex als deze op het verkeerde moment geactiveerd is de ontwikkeling kan remmen.
Deze manier van praktijk en theorie koppelen werkt heel goed. Veel ouders en professionals zullen wel één of meer van de genoemde praktijkvoorbeelden herkennen. En misschien nemen zij de mogelijkheid van niet-geïntegreerde reflexen na het lezen van het boek wel mee in hun achterhoofd…! Feit is dat het brein en de fysieke ontwikkeling onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, dus eigenlijk is het niet zo gek?
Uitgebreide omschrijving boek Prachtig lastig
Hoofdstuk 1
Het boek start in hoofdstuk één (circa 30 pagina’s) met theorie over de ontwikkeling van het brein en de bewegingspatronen. En over de onlosmakelijke verbinding tussen de ontwikkeling van het kinderbrein en het bewegen. Allereerst wordt ingegaan op de basis om tot ontwikkeling te komen (mentale, emotionele en fysieke veiligheid) en de factor stress op deze ontwikkeling.
Aan de hand van de theorie The Triune Brain wordt de ontwikkeling van het brein uitgelegd. Binnen deze theorie wordt het brein in drie delen verdeeld, het oerbrein, het middenbrein en de hersenschors. Het brein ontwikkelt zich een vaste volgorde en elk deel van het brein heeft een eigen ontwikkelingstaak (belangrijke functie voor het functioneren).
Daarna wordt uitgelegd hoe bewegingspatronen onlosmakelijk verbonden zijn met het brein en welke bewegingspatronen inwerken op welk deel van het brein. Door te bewegen worden verbindingen (neuronale netwerken) gevormd in de hersenen en door de ontwikkeling van de hersenen ben je in staat om weer nieuwe bewegingen te leren.
Het brein zorgt ervoor dat er bewogen kan worden en door het bewegen ontwikkelt het brein zich. Een magisch samenspel!
Het hoofdstuk eindigt met de stelling dat je door te kijken naar de manier waarop een kind beweegt en dit te koppelen aan het breindeel waar dit bewegingspatroon bij hoort, je kan begrijpen waarom een kind moeite heeft met bepaalde taken. Door de manier waarop dit beschreven wordt klinkt dit als heel logisch. Maar als je vervolgens hier over na gaat denken, klinkt het ook als iets magisch… Kan je kinderen ook helpen door deze bewegingspatronen te verbeteren? En hoe dan?
Tijdens het lezen voel je al een bruggetje aan komen naar het volgende hoofdstuk… Het hoofdstuk zet dus echt tot denken aan.. Ondanks dat het echt laagdrempelig is beschreven, heb ik wel af en toe een alinea opnieuw moeten lezen om echt goed te snappen wat er nou staat, of nog even snel terug bladeren. Het blijft namelijk ingewikkelde materie en zo ongelooflijk lastig te begrijpen, of misschien beter geformuleerd: zo ongelooflijk lastig voor te stellen dat het menselijk lichaam en brein zo magisch in elkaar steken.
Let op: als je echt op zoek bent naar een boek over de hersenontwikkeling die diep in gaat op het vuren van neuronen en stofjes die vrij komen in de heren, et cetera, dan is dit niet het boek wat je zoekt. Het beschrijft kort de ontwikkeling van de verschillende breindelen, voor welke ontwikkelingstaken deze breindelen verantwoordelijk zijn en welke bewegingspatronen verbonden zijn aan deze breindelen.
Hoofdstuk 2
In hoofdstuk twee wordt de stap gezet naar de primaire reflexen. Zogenaamde aangeboren bewegingen die je niet met de ‘wil’ kunt aansturen. Elke pasgeboren, gezonde baby beschikt over vele reflexen. Deze bewegingen ontstaan al in de baarmoeder! Eerst wordt kort in twee pagina’s het doel van de primaire reflexen besproken en hoe reflexen tot stand komen. Vervolgens wordt ingegaan op de invloed van deze reflexen op de bewegingspatronen (circa 11 pagina’s). De primaire reflexen zijn weer gekoppeld aan de bewegingspatronen besproken in hoofdstuk één! En deze bewegingspatronen waren weer essentieel voor de ontwikkeling van het brein en belangrijke ontwikkelingstaken. In een handig schema wordt de samenhang tussen de ontwikkeling van het brein met de ontwikkelingstaken en de invloed van de bewegingspatronen en reflexen weergegeven. Vervolgens wordt uitgelegd dat dankzij deze reflexen het kind controle krijgt over bewegingen het totale functioneren. De reflex dooft uit op het moment dat er controle is, de reflex is geïntegreerd. Aan de hand van de Asymmetrische Tonische Nek-reflex (ATNR) wordt dit principe vervolgens helder uitgelegd.
Vervolgens belanden we bij de kern van dit boek. Wat als een reflex aanwezig blijft of weer actief wordt, bijvoorbeeld als gevolg van stress? In de volgende 60 pagina’s wordt steeds aan de hand van een korte casus (voorbeeld van iets waarin een kind vastloopt) de bijbehorende reflex die mogelijk niet goed is geïntegreerd besproken. Het oorspronkelijke doel van deze reflex en waarom deze reflex juist nu de ontwikkeling kan remmen. In eerste instantie moest ik even wennen aan deze opzet. Steeds een praktijkvoorbeeld en vervolgens uitleg. Maar na drie of vier voorbeelden begreep ik de opzet, las het als een trein en voelde ik veel herkenning. De uitleg van de bonding-reflex (hechtingsreflex) en het belang hiervan vond ik prachtig om te lezen. Ik denk dat elke ouder of professional zich in één of meerdere verhalen zal herkennen. Het hoofdstuk geeft echt enorm goed inzicht in de verschillende reflexen die bestaan, waarvoor deze bedoeld zijn en welke invloed deze op latere leeftijd kunnen hebben indien zij nog ongewenst aanwezig zijn. In dit hoofdstuk kreeg ik echter nog niet echt antwoord op de vraag; hoe kan je dan een kind helpen met niet geïntegreerde reflexen? Snel naar hoofdstuk drie?
Hoofdstuk 3
In hoofdstuk drie wordt gestart met de wisselwerking tussen niet-geïntegreerde reflexen en bewegingspatronen en stress. Niet-geïntegreerde reflexen veroorzaken stress en stress kan ervoor zorgen dat reflexen niet goed integreren of weer geactiveerd worden die al uitgedoofd waren. Een vicieuze cirkel dus! Het is dus van belang om de stressfactor aan te pakken en hiermee de trigger wegnemen die reflexen activeert. Ook wordt een halve pagina geweid over dat onvoldoende bewegen een oorzaak kan zijn van niet-geïntegreerde reflexen. Dit had wat mij betreft nog verder uitgediept mogen worden. Hiervoor verwijst de schrijfster naar boeken van Erik Scherder. Vervolgens wordt in ongeveer 10 pagina’s ingegaan op de therapievorm reflexintegratie.
Wat is reflexintegratie?
Een therapievorm waarbij je het lijf laat voelen en ervaren welke bewegingspatronen (en bijbehorende bewegingen) er in aanleg aanwezig zijn en hoe je deze op de juiste manier kunt uitvoeren.
Reflextherapie kan je preventief inzetten om de ontwikkeling te ondersteunen of therapeutisch op het moment dat een kind hechtingsproblemen heeft, slecht in zijn vel zit of bijvoorbeeld niet begrepen gedrag vertoont. Voor kinderen waarbij de bewegingspatronen verstorend werken omdat de primaire reflexen nog geactiveerd zijn kan reflextherapie helpend zijn.
Van hoofdstuk drie had ik meer verwacht. Ik ben nog met veel vragen blijven zitten. Wat mij betreft had er nog iets dieper ingegaan kunnen worden op waarom reflexen niet zijn geïntegreerd? Kan je het voorkomen? Bij hoeveel kinderen is dit het geval? Hoe je zie je dat reflexen niet zijn geïntegreerd? Alleen op basis van het gedrag en het bewegen, of kan je dit nog op andere manieren testen? Werkt de aanpak altijd? Wat kan je thuis en op school hiermee doen? Welke professionals werken met reflextherapie? En de grootste vraag die door mij heen schiet; zou deze therapie nog veel effectiever zijn bij een multifunctionele aanpak?
In één korte alinea staat namelijk beschreven dat het van belang is om de stressfactor als trigger aan te pakken. Ik kan mij goed voorstellen dat het dus zaak is om ook op zoek te gaan naar die stressfactor en hiermee eventueel met gezinsbegeleiding of een andere vorm van ondersteuning mee aan de slag te gaan. Maar misschien is dit precies wat het boek moest doen. Mij verwonderen, nieuwsgieriger maken. En dat ben ik. Ik kijk uit naar het nieuwe boek van Carla van Wensen; Woelig gevoelig en ik ben ook benieuwd naar de Ik-fabriek. In dat boek staan praktische oefeningen om met je kind aan de slag te gaan. Dus ouders die op zoek zijn naar een help-boek voor hun kind, doen er goed aan om dat boek aan te schaffen. Wordt vervolgd!