Vorige week is bij onze zoon van 12 de diagnose (lichte) ODD gesteld. Hij wordt van lief naar heel snel boos en scheldt kinderen en volwassenen uit. Ik kan gelukkig wel hier met hem over praten. Mijn zoon kijkt erg tegen zijn vader (mijn ex man) op. Zijn vader houdt zich ook niet erg aan regels en afspraken, praat grof, biedt de kinderen weinig structuur en geeft hen veel vrijheid. Mijn zoon neemt nu bijvoorbeeld zijn grove manier van praten over. Hoe ga ik met deze situatie om, hoe ga ik om met de ODD, hoe kan ik een stabiele leefomgeving aan mijn kind bieden?
ODD
De term ODD komt uit het diagnostiekhandboek dat psychiaters en psychologen gebruiken om menselijk gedrag in te delen in stoornissen. Officieel staat de afkorting ODD voor Oppositional Defiant Disorder, in het Nederlands vertaald met oppositioneel – opstandige gedragsstoornis. Kinderen die volgens dit handboek deze ‘aandoening’ hebben, laten ongehoorzaam en driftig gedrag zien, en zijn het vaak niet eens met de regels die hun opvoeders hen stellen. Dat leidt vaak tot problemen in de sociale omgang tussen kind en opvoeders. Veel ouders raken onder de indruk van zo’n diagnose; het heeft iets in zich van dat je kind iets ‘heeft’, dat ie ziek is. Als gezinscoach merk ik dat je kind noch jij als ouder zelden iets opschiet met zo’n diagnose. Je kind ‘heeft’ niets, maar gedraagt zich op een bepaalde manier, waarvan je als opvoeder soms wanhopig afvraagt hoe je er zó mee kunt omgaan dat je met vertrouwen en plezier je kind kunt helpen verder groot worden zonder al te heftige conflicten.
Omslaan gedrag
Kinderen die in korte tijd omslaan van lief naar ongehoorzaam gedrag hebben 9 van de 10 keer een hele legitieme reden dat hun gevoel omslaat van kalm naar driftig; ze zijn veelal boos over de manier waarop de ander met ze omgaat, en dat geeft stress. Je kind z’n reactie daarop zal extremer worden naarmate het minder begrip ontmoet voor z’n stressgevoel. Het nare is dat er vaak een soort kruitvat ontstaat van opeenstapelende reacties tussen kind en opvoeder: je kind probeert met protestgedrag te uiten dat ie het er niet mee eens is > je reageert als ouder begrenzend omdat de reactie lijkt op grensoverschrijding > je kind reageert met nog nadrukkelijker ‘niet begrepen protest’ > je reageert als ouder boos als reactie op de groeiende boosheid van je kind. Explosie kan haast niet uitblijven om de oplopende spanning op te lossen.
Kruidvat-patroon
Om als ouder wat grip te krijgen op dit kruitvat-patroon is het goed om je te realiseren dat één van de peilers van de ontwikkeling van je kind is dat het stevig voor zichzelf leert opkomen, zodat er ‘niet met m te sollen valt’. En op wie kun je dat beter oefenen dan op je ouders? Kinderen die als ‘ODD kind’ worden aangemerkt hebben vaak een steviger ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel, en dus ook van wanneer iets als onrechtvaardig wordt gevoeld. Dan gaan ze ‘er vol in’ om dat onrecht tegen te gaan. Hoe komen ze daaraan? Ze hebben vaak al een stapeltje ervaringen opgebouwd met onrecht, met ‘dat er met hun belang is gesold’. Gebeurtenissen als scheiding van de ouders, en de vaak daaraan voorafgaande ruzieachtige sfeer in huis, hebben grote impact op het gevoel van veiligheid en betrouwbaarheid bij je kind. Het bouwt beetje bij beetje een reservoir op van teleurstelling als het zich steeds afvraagt: “wie luistert er naar mij?
Stress
Niet alleen in geval van echtscheiding, maar ook in andere situaties waarin je als ouders belast bent met veel sores kan het je boven het hoofd groeien. Dan reageer je niet meer zo makkelijk vanuit rust maar eerder vanuit een gevoel van stress. Stress geeft vaak een wat troebele blik op je wereld, en dus ook op het gedrag van je kind. Niet voor niets zeggen we: je kind is een spiegel voor jou als ouder. Laat je kind opstandig gedrag zien dan is dat kennelijk een signaal voor jou als ouder, dat er iets in jouw doen en laten is waartegen het waard is te protesteren.
Oplossing
En wat doe je met dat inzicht? Ik lees dat het je als moeder lukt om met je puberzoon in contact te komen over waar hij boos over is. Dan heeft je zoon heel veel aan je als het gaat om het kunnen uiten van zijn gevoelens. Met het verhaal hiervoor over ODD in het achterhoofd is het zaak om je kind bewust te blijven stimuleren om stevig voor zichzelf op te komen en te uiten wat hij belangrijk vindt. Kinderen hebben niet altijd woorden paraat voor wat er in ze omgaat, ze uiten hun gevoelens veel meer met hun gedrag. Stel jezelf kwetsbaar op door je af te vragen wat er achter het gevoel van boosheid en opstand zit. Ontken niet het boze gevoel door het te ontmoeten met tegen-boosheid, maar probeer vanuit eigen kalmte begrip te hebben voor het gevoel dat er aan ten grondslag ligt. Zo geef je hem het gevoel dat je hem in het oog hebt en echt naar hem luistert. Is er iets in jouw omgang met je kind dat onrechtvaardig is naar hem? Wees zo moedig om het ruiterlijk te erkennen. Wij als volwassenen voelen ons ook fijner en kalmeren als we ons begrepen voelen, dat geldt voor ons kind net zo.
Evenwichtig opgroeien
Wel is het nodig dat je kind leert om zijn frustratiegevoelens binnen bepaalde kaders te uiten, waarin hij rekening houdt met de ander. Je kind leert vanaf z’n eerste stappen in de wereld vooral door sociale omgang met zijn ouders, dus die kaders leert ie in de kern van jou en z’n vader. Voor de stabiliteit en het vertrouwen van je kind is het erg belangrijk dat jullie die kaders niet laten afknabbelen of omverschoppen. Daarbij geldt natuurlijk wel: heeft je kind de ervaring dat er rekening gehouden wordt met zijn belang, dan zal je kind ook meer bereid zijn rekening te houden met jou als opvoeder. Lukt het jullie om hierin een goed evenwicht te vinden, dan maak je de wereld van je kind betrouwbaar. In een betrouwbare wereld kunnen kinderen kalm en evenwichtig opgroeien.
Duidelijke kaders
Je schrijft ook dat je zoon erg tegen zijn vader opkijkt, en over hoe de vader van je kinderen veel aan jullie kinderen over laat. Dit betekent voor mij dat hij de kinderen de ruimte geeft om zich te mogen bewegen, wat erg fijn is voor ontwikkelende kinderen. Wel maak je je als moeder ook zorgen dat hun vader soms naar jouw idee niet voldoende duidelijke kaders biedt aan je zoon. Voor kinderen die opgroeien bij twee ouders die niet bij elkaar wonen is het van groot belang dat ze merken dat hun ouders hun best doen om te overleggen over wat ze belangrijk vinden voor hun kinderen. Dat geeft ze onbewust een signaal van “hé, ik doe er toe, want ze praten over wat ze goed vinden voor mij”.
Op 1 lijn als ouders
Ik lees dat het belangrijkste onderdeel van je vraag te maken heeft met wat je vindt van hoe de vader van jullie kinderen vadert. Waarschijnlijk zal de vader van jullie kinderen ook gedachten hebben over hoe jij moedert over jullie kinderen. Vaders geven over het algemeen wat makkelijker ruimte, moeders hebben wat meer zicht op veiligheid. Gelukkig hebben de meeste kinderen daarom twee ouders, zodat ze van beide kanten profijt hebben. Ook al ben je dan niet meer bij elkaar, het blijft jullie taak om elkaar te steunen om goed te ouderen. Probeer bij elkaar te achterhalen wat je belangrijk vindt voor de ontwikkeling van jullie kinderen, en wat je belangrijke waarden vindt in jullie vaderschap en moederschap. Dat geeft vaak een verrassend fijner gesprek dan wanneer je gaat praten over wat de andere ouder niet goed of anders moet doen. Jullie zoon heeft zijn beide ouders even hard nodig om hem te horen en te begrijpen op zo’n manier dat hij niet steeds in opstand hoeft te komen.
Veel succes en plezier om jullie kinderen groot te brengen! Als jullie nog vragen hebben, extra ondersteuning en coaching kunnen gebruiken bij de opvoeding kunnen jullie vrijblijvend contact met mij opnemen. Veel succes met de aanpak!