Hoe ga je om met negatief gedrag van kinderen?

Engeltjes of bengeltjes: Waarom gedragen kinderen zich goed of slecht?

Menig gefrustreerde ouder ligt er wel eens wakker van: “Waarom doet mijn kind in hemelsnaam zo?! En hoe krijg ik hem zo ver dat hij weer gewoon naar mij luistert?!”. Door meer te weten te komen over de regels en methoden voor het verbeteren van gedrag,  wordt het vinden van een oplossing makkelijker.

Zowel goed als slecht gedrag ontwikkelt zich als gevolg van de beloningen die je kind ervoor ontvangt. Zo zal het negatieve gedrag dat beloond wordt, nog sterker worden. Gedrag dat niet beloond wordt of wordt gecorrigeerd, zal afzwakken en de kans dat het in de toekomst opnieuw voorkomt, zal kleiner worden. Klinkt allemaal heel logisch nietwaar? Maar hoe doe je dit nou in de praktijk? Er zijn drie basale opvoedregels:

Regel 1: Beloon goed gedrag!!

Beloningen vormen en bepalen ons gedrag en het gedrag van onze kinderen. Beloningen worden dan ook wel ‘bekrachtigers’ genoemd, omdat ze gedrag versterken of bekrachtigen.

Als ouder doe je er verstandig aan om positief gedrag vaak en uitbundig te prijzen. Jouw positieve reactie en aandacht vormen dan de beloning en dit zal het gedrag versterken en de kans groter maken dat je kind dit gedrag in de toekomst opnieuw zal vertonen. Belangrijk is wel dat de beloning onmiddellijk moet volgen na het gewenste gedrag.

Wat voor soort beloningen kun je gebruiken?? Sociale beloningen zijn heel effectief in het versterken van gewenst gedrag, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Voorbeelden hiervan zijn een blijk van waardering, een knuffel of kus, positieve aandacht. Bij het toepassen van sociale beloningen is het wel belangrijk dat je het gewenste gedrag van je kind prijst, en niet het kind zelf. Sommige ouders zijn zich er niet van bewust hoe effectief dit soort beloningen zijn en zijn dan ook heel zuinig met het prijzen van hun kind. Een gemiste kans, aangezien een knuffel of kus heel gemakkelijk te geven is.

Naast sociale beloningen kun je ook materiële beloningen of activiteiten als beloning toepassen, zoals een ijsje of samen naar de dierentuin. Maar denk eraan materiële beloningen pas te gebruiken nadat het gewenste gedrag heeft plaatsgevonden. Materiële beloningen of activiteiten als beloning zijn niet zo effectief als de sociale beloningen. Bedenk dus dat je zelf als ouder de belangrijkste bron bent van de beloningen die je kind krijgt!!

Regel 2: Beloon niet per ongeluk negatief gedrag

Negatief gedrag wordt versterkt als je dat per ongeluk beloont. Een bekend voorbeeld hiervan is het uitstellen van het ’s avonds naar bed gaan. Zodra je zegt dat het bedtijd is, begint je kind te klagen en te huilen. Op dat moment is het heel verleidelijk om toe te geven, zodat je kind stopt met huilen. Maar door toe te geven, heb je je kind onbedoeld beloond voor het negatieve gedrag, waardoor de kans groter wordt dat je kind in de toekomst vaker van slag zal zijn als het naar bed moet. Het loont namelijk om te klagen en huilen!! Dit geldt ook voor kinderen met een sterke wil; door de toegeeflijke houding van de omgeving leert het anderen te dwingen om toe te geven aan zijn eisen door hen emotioneel van slag te brengen.

Regel 3: Corrigeer bepaalde vormen van negatief gedrag

Soms is milde correctie nodig om ongewenst gedrag te doen ophouden. Vormen van milde correctie zijn een standje, een time-out en straf. Een andere manier is door je kind te laten leren van de consequenties van het eigen gedrag. Hierdoor worden kinderen aangemoedigd verantwoordelijk te zijn voor de eigen keuzes en beslissingen. Bij natuurlijke consequenties gaat het om het leren van de natuurlijke gang van zaken, bijvoorbeeld het vergeten van handschoenen op een koude winterdag betekent dat je kind koude handen krijgt op de fiets. Logische consequenties leren kinderen trekken van hun sociale handelen, bijvoorbeeld het te laat aankleden ’s ochtends betekent dat je kind te laat komt op school. Het is echter niet de bedoeling om hardvochtige correctiemethoden toe te passen, zoals dreigementen, sarcasme of het geven van corrigerende tikken. Daardoor worden gedragsproblemen vaak erger.

Het bevorderen van goed gedrag

Jouw aanmoediging, aandacht, kus of knuffel stimuleren positief gedrag bij je kind. Net zoals het belangrijk is goed gedrag te belonen, is van belang dat je nalaat om negatief gedrag te belonen. Hoe kun je dit doen? Bijvoorbeeld door het ongewenste gedrag actief te negeren.

Actief negeren

Actief negeren betekent dat je gedurende het ongewenste gedrag geen aandacht schenkt aan je kind. Je zorgt er dan voor dat het negatieve gedrag niet onbedoeld beloond wordt met aandacht. Wanneer je kind zich op een veilige plek bevindt kun je bijvoorbeeld tijdens de driftbui de kamer uit lopen en pas weer terug komen als je kind gekalmeerd is. Een andere manier is net te doen alsof je heel druk bezig bent met iets. Is het ongewenste gedrag eenmaal opgehouden, geef je kind dan veel aandacht. Je kind zal ervaren dat driftig worden niet de manier is om zijn zin te krijgen en dat het meer voordeel oplevert wanneer hij rustig is en naar jou luistert.

Toepassen actief negeren:

• geef je kind korte tijd geen enkele aandacht
• weiger ruzie te maken, een standje te geven of te praten
• draai je hoofd om en maak geen oogcontact
• laat geen boosheid blijken door je manier van doen of je gebaren
• doe alsof je druk met iets bezig bent of loop de kamer uit
• zorg ervoor dat het ongewenste gedrag van je kind geen materiële beloning of een beloning in de vorm van een activiteit oplevert
• geef je kind nadat het ongewenste gedrag is opgehouden, alle aandacht

Bron: L. Clark, SOS! Hulp voor ouders (2005)