Wanneer zijn kinderen rijp om naar school te gaan?
Wat is schoolrijpheid en aan welke voorwaarden moet een kleuter voldoen om schoolrijp te zijn? Is schoolrijpheid meer dan alleen een goed stel hersens en welke andere aspecten zijn van belang om te kunnen starten op school?
Schoolrijpheid heeft met verschillende aspecten te maken. ‘Slim genoeg zijn’, oftewel een gemiddelde of goede intelligentie, is lang niet altijd genoeg om zonder problemen het eerste schooljaar te kunnen starten.
Wat is schoolrijpheid?
Schoolrijpheid is simpel gezegd de rijpheid om naar school te gaan. Kinderen moeten een bepaald ontwikkelingsniveau hebben bereikt, om zonder al te veel problemen systematisch te leren lezen, rekenen en schrijven. Voor schoolrijpheid zijn bepaalde basisfuncties nodig en daarnaast moet een kind er ook ‘klaar’ voor zijn. Een kleuter kan bijvoorbeeld wel ‘functierijp’ zijn, maar toch problemen ondervinden door een gebrek aan bijvoorbeeld zelfvertrouwen. Het kind is in dit geval dan nog niet schoolrijp. Schoolrijpheid is dus een complex fenomeen en meer dan alleen intelligentie. Schoolrijpheid is het resultaat van een langdurig ontwikkelingsproces, maar kan ook zeker gestimuleerd en versneld worden door de omgeving. De stimulans van de ouders en leerkrachten zijn erg belangrijk.
Basisvoorwaarden schoolrijpheid
Aan welke basisvoorwaarden moeten kinderen voldoen om schoolrijp te zijn? Om te kunnen leren moeten kinderen over de nodige cognitieve vaardigheden beschikken. Het kind moet een gemiddelde of goede intelligentie hebben. Ook moet de grove en fijne motoriek goed ontwikkeld zijn. Vaardigheden als lopen, springen, hinkelen, klimmen, glijden, rollen, tekenen, kleuren, knippen, prikken en kralen rijgen zijn belangrijk voor het goed mee kunnen komen op school. Verder moeten kinderen een bepaalde ruimtelijke oriëntatie, ruimtelijk inzicht en tijdsbesef hebben ontwikkeld. Waar sta ik in de ruimte ten opzichte van voorwerpen, wat houden begrippen als boven, onder, voor, achter, naast en tussen in en begrippen als nu, even, straks, vandaag en morgen? Ook is de visuele (kijken) en auditieve (luisteren) waarneming van belang. Kinderen moeten kleine klankverschillen kunnen onderscheiden en bijvoorbeeld een bepaalde klank kunnen koppelen aan een letter. Tot slot is een voldoende taalontwikkeling een essentiële basisfunctie voor schoolrijpheid. Taal is namelijk het werkinstrument voor het denken en leren.
Andere belangrijke voorwaarden voor schoolrijpheid
Schoolrijpheid is meer dan alleen het beheersen van bovenstaande basisfuncties. Kinderen moeten gestructureerd kunnen werken en beheersen over voldoende zelfvertrouwen, aanpassingsvermogen, zelfstandigheid, prestatiemotivatie en aandachts- en concentratievermogen. Kortom, de totale ontwikkeling van de persoonlijkheid en de wil om te leren is van belang voor de schoolrijpheid. De belangstelling om iets te willen leren en de wil om hier een inspanning voor te leveren, is de basis van een goede werkhouding of taakgerichtheid. Het is belangrijk dat kinderen niet alleen taakgericht kunnen zijn bij activiteiten die zij graag doen, maar ook bij taken die bijvoorbeeld de leerkracht aan hen heeft opgelegd. Als het kind nog te speels is, is de kans groot dat hij de aandacht nog niet lang genoeg bij de opdracht kan houden en nog niet volhardend genoeg is om iets te willen leren.
Sociale ontwikkeling en schoolrijpheid
Tot slot speelt de sociale ontwikkeling van het kind een belangrijke rol bij schoolrijpheid. Kinderen moeten zich voor een langere periode kunnen redden zonder de ouders, zich kunnen aanpassen aan andere kinderen (vreemden), kunnen omgaan met een drukke omgeving en kunnen omgaan met gedeelde aandacht. Dit houdt in dat kinderen zich aan regels moeten kunnen houden, op de beurt moeten kunnen wachten, kunnen helpen met opruimen en bijvoorbeeld iets kunnen delen met anderen. Kortom, schoolrijpheid is meer dan alleen goed ontwikkelde basisfuncties en een goed stel hersens!