Goede start voor zorgleerlingen, hoe doe je dat?
Heb je genoten van de BBQ-avonden? De mooie zonsondergangen en de momenten van het samenzijn met je dierbaren tijdens de afgelopen vakantie? Ik hoop van wel want het ‘normale’ ritme gaat alweer snel beginnen; de scholen gaan weer starten. Voorbereidingen worden getroffen door de leerkrachten om het lokaal uitnodigend in te richten voor de nieuwe klas. Een frisse start voor het komende schooljaar.
Afgelopen juni was ik gast bij de werkgroep Vanuit Autisme Bekeken (VAB) in Utrecht. Hier waren noodkreten door onderwijskundig personeel (leerkrachten) richting de overheid over hulp t.a.v. zorgleerlingen met autisme. ‘Wanneer krijgen wij nu een begeleiding?’ stond beschreven op een post-it blaadje. Als moeder van 2 kinderen met autisme en als professional vind ik het een verloren kans als je op deze wankele basis kinderen goed wil onderwijzen. Vertrouwen bij ouders, kinderen en leerkrachten over goede start met een aangepaste, fijne, veilige leeromgeving wordt hiermee gepasseerd. Welk effect heeft dat op het hele systeem rondom het kind met autisme?
Een leraar niet gemaakt om zorg te leveren
Zijn de leerkrachten en ander ondersteunend onderwijspersoneel écht klaar voor het nieuwe schooljaar? Volgens hoogleraar, Prof. Drs. Dolf van Veen kunnen scholen de zorgplicht zelf niet waarmaken; “Een leraar is niet opgeleid om zorg te leveren”. Staat beschreven op de website http://blikophulp.nl/zorgplicht-passend-onderwijs/
Passend onderwijs
Er is nauwelijks nagedacht over wat passend onderwijs betekent voor teams en leerkrachten. “In Scandinavische landen, maar ook in landen als Schotland zijn er véél meer voorbereidingen geweest. Niet alleen op scholen, maar bijvoorbeeld ook op de lerarenopleidingen. Het leren omgaan met verschillen tussen kinderen, en dat is passend onderwijs uiteindelijk, is niet eenvoudig. Dat wordt nogal eens onderschat”.
Leraren niet voorbereid op passend onderwijs
Er is volgens Dolf van Veen al veel kennis beschikbaar over het omgaan met verschillen tussen leerlingen, maar dat die niet toegepast wordt: “Slechts één op de acht leerkrachten voelt zich voldoende voorbereid op passend onderwijs en dat komt met name doordat de samenwerking tussen de overheid en het onderwijs niet goed op gang komt. Op papier ziet het er allemaal prima uit, maar in de praktijk werkt het vaak niet. Het echte beleid in een school om kinderen langdurig te ondersteunen is heel moeilijk om vorm te geven”, zo stelde hij onlangs op een landelijk symposium over passend onderwijs.
Scholen kunnen de zorgplicht zelf helemaal niet waarmaken. Een leraar is namelijk niet opgeleid om zorg te leveren. Die is onderwijzer. Dus die zorgprofessionals en hun organisaties hebben we keihard nodig, maar tegelijkertijd zien we dat allerlei partijen die wél verstand van zorg hebben, niet of onvoldoende aansluiten.
Investeren in leraren
Een goede ontwikkeling is dat de neiging om de verantwoordelijkheid voor zorgaspecten bij het samenwerkingsverband en boven-schoolse voorzieningen te leggen, afneemt. Steeds vaker wordt er naar de kwaliteit van de individuele school gekeken. “Ook inspecties mogen tegenwoordig niet alleen kijken naar de wettelijke vereisten, maar ook naar de kwaliteit van de leerkrachten en dat is een goede zaak. Leerkrachten voelen zich orthopedagogisch en interpersoonlijk vaak minder competent dan ze zouden willen zijn en het is een goed idee om juist daarin te investeren”.
Van Veen roept er dan ook toe op dat scholen zich hardop af moeten vragen hoe ze hun leerkrachten toerusten op hun toekomstige taken. “Pedagogiek op school gaat immers evenveel over leerkrachten als over kinderen”Wanneer er geïnvesteerd wordt in de kennis van leerkrachten ten aanzien van kinderen met een zorgvraag, dan zou Van Veen het liefst zien dat dat zo evenwichtig mogelijk gebeurt. “Hoewel er wetenschappelijk gezien geen enkel bewijs is dat er in de hele populatie van schooljeugd meer gedragsproblemen zouden zijn, liggen leerkrachten toch vooral wakker van dit type problematiek.
Ook vraagstukken aangaande de ouders en de gezinssituatie vinden leerkrachten moeilijk. Maar daardoor lijken de kinderen met emotionele problemen en ontwikkelingsachterstanden aan het kortste eind te trekken. Die verstoren het onderwijs minder en daar wordt dan ook vaak minder naar omgekeken”.
De oplossing voor de handelingsverlegenheid van leerkrachten waar het over zorgleerlingen gaat, moet volgens Van Veen gezocht worden in het uitwisselen van ervaringen tussen leerkrachten. Maar dan moet daar wel tijd voor vrijgemaakt worden. Van Veen: “Geef leerkrachten de ruimte om ‘on the job’ begeleid te worden en om onderling ervaringen uit te wisselen. De mogelijkheden voor leerkrachten om van elkaar te leren zijn in Nederland in vergelijking met de rest van Europa zo ongeveer het meest beperkt. Mensen krijgen geen ruimte om kennis en ervaringen met elkaar te delen. Laat leerkrachten die worstelen met druk gedrag van leerlingen nou eens gewoon een intervisie met elkaar houden. Ervaring en kennis uitwisselen. En als dat niet lukt, dan kun je er altijd nog iemand van buiten bijzetten”.
Zijn slotconclusie?
Haal de leerkracht of docent uit zijn of haar isolement. En dat begint met samenspraak, want de leerkracht in het basisonderwijs staat er vaak alleen voor en in het voortgezet onderwijs wordt er doorverwezen naar de zorgcoördinator. Dat schept een bepaalde eenzaamheid en dáár moeten we nou juist vanaf.
NIEUW: HET TTT-PROGRAMMA
Als ondernemer, zorgprofessional en ouder van 2 zorgleerlingen deel ik deze visie. Daardoor heb ik het TTT-programma ontwikkeld. TTT staat voor Teach-The-Teacher. We mogen en hoeven de leerkrachten niet opnieuw het wiel te laten uitvinden m.b.t. de verbinding zorg-educatie. Daardoor heb ik die verbindingen gekoppeld en uitgewerkt tot een stappenplan die op verschillende niveaus binnen de schoolstructuren uitgevoerd kan worden.
Wanneer het TTT-programma volgen? Wil je:
- Zorg-leerlingen aannemen, goed begeleiden, succesvol laten uitstromen? Hoe doe je dat? Meer inzichten verwerven over autisme?
- Als school of organisatie inzetten op kwaliteit en continuïteit= positieve reclame van ouder op ouder en succesvolle uitstroom leerling(en) naar vervolgonderwijs of (reguliere) baan?
- De leeromgeving voor zorg-én-niet-zorg-leerlingen waarborgen, verbeteren of uitbreiden?
- Door preventie (langdurige) ziekte door uitval leerkrachten voorkomen?
- Handelingsverlegenheid bij leerkrachten omzetten in handelingsvaardigheid m.b.t. zorgleerlingen en hun opvoedsetting (de communicatie met ouders/opvoeders)? Draagt bij aan de opbouw van zelfvertrouwen bij de leerkracht en geeft blijk van kennis bij ouders wat vertrouwen
- De willekeur aan inzet voor zorgleerlingen beperken door structureel het beleid uitvoeren en controleren en strakke afspraken met onderwijskundig personeel? Dit werkt tijdbesparend en zal de kwaliteit op veel gebieden (werkplezier, minder frustraties bij leerkrachten én ouders) verbeteren.
- Als je vakkundig het beleid en de praktische uitvoer gaat structureren waardoor de leerlingen en het onderwijskundig personeel meer plezier en veiligheid ervaart in het uitvoeren van hun werk en er een stevige educatieve basis voor de leerlingen kan worden neergezet.
Ik wens iedereen een goede (school)start!
Myranda
Myranda Smeelen is moeder van 2 prachtige kinderen, beide met een Autisme-Spectrum-Stoornis en eigenaar van www.unieke-moeders.nl.