Buikpijn bij kinderen

Buikpijn komt vaak voor, een kleine 10 % van de kinderen heeft er wel eens last van, meisjes iets vaker dan jongens. Kleine kinderen wijzen overigens vaak de buikstreek aan als je ze vraagt waar zij pijn hebben, de oorzaak van de pijn ligt echter vaak niet in de buik….

Buikpijn bij baby’s wordt in dit artikel buiten beschouwing gelaten. Ik verwijs hiervoor naar het artikel darmkrampjes bij zuigelingen. Natuurlijk moet bij een abnormaal huilende baby de mogelijkheid van buikpijn overwogen en een eventuele oorzaak opgespoord worden. Denk aan bijv. voedingsproblemen, -allergieën, infecties, enz.

Vormen van buikpijn

We onderscheiden bij buikpijn:

• acute buikpijn (korter dan 1 week durend)
• niet acute buikpijn (langer dan 1 week durend)
• terugkerende buikpijn( 3 of meer episodes van buikpijn in een periode van minstens 3 maanden)

Bij acute buikpijn is de kans op een lichamelijke oorzaak groter dan bij langdurig bestaande of wisselende klachten, maar ook bij de laatste twee is een lichamelijke oorzaak zeker mogelijk.

Oorzaken van buikpijn

Lichamelijke oorzaken komen minder vaak voor dan psychische oorzaken. Hieronder worden de zeldzamere aandoeningen weggelaten.

• Verstopping (obstipatie). Zie ook het uitstekende artikel van de kinderartsen uit het Kennemer Gasthuis over dit onderwerp. In mijn praktijk bleek verstopping vaker een oorzaak dan de ouders voor mogelijk hielden!
• Darminfecties, viraal, bacterieel, of door parasieten zoals wormen of giardia. (ook andere familieleden zijn dan vaak besmet…)
• Intolerantie voor gluten (coeliakie) of lactose
• Voedselallergie
• Urineweg infectie
• Menstruatiekrampen/ ovulatiepijn.

Psychische problematiek

Psychische problematiek is vooral de oorzaak bij langer bestaande en terugkerende buikpijn. Bij maximaal 40 % van de kinderen wordt in die gevallen een lichamelijke oorzaak gevonden. In sommige onderzoeken wordt zelfs 10 % genoemd. We spreken dan vaak over functionele buikpijn. Angsten kunnen een rol spelen of andere psychische problemen die het gevolg zijn van spanningen op school (denk aan plaaggedrag!), met vrienden, tussen ouders of in het gezin. Bij veel kinderen blijkt er dan ook sprake te zijn van een depressie. Buikpijn kan een teken zijn van emotionele nood, de meeste kinderen zullen hun klachten niet opzettelijk gebruiken om hun onbehagen te uiten tegen hun ouders of leerkrachten, bijna altijd is het onbewust. De pijn kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de aandacht volledig op het kind gericht wordt en de onderlinge ruzies in het gezin afnemen, of dat het kind niet naar school hoeft. Een oorzaak die zeker niet onderschat mag worden is seksueel misbruik, gezien de levenslange gevolgen die dat kan hebben voor het slachtoffer.

Wat wijst op lichamelijke oorzaak?

• De pijn komt op vaste tijden
• De pijn zit steeds op dezelfde plaats
• De pijn maakt het kind ’s nachts wakker
• De pijn wordt in de loop der tijd steeds erger
• Gewichtsverlies
• Afname eetlust
• Veranderde ontlasting: wat betreft uiterlijk, frequentie, enz.
• Pijn bij plassen of afwijkende urine
• Koorts

Wanneer naar de huisarts?

Afwachten is gerechtvaardigd als de klachten niet langer dan een week bestaan en het kind geen zieke indruk maakt:

• het speelt, is helder, drinkt goed, enz.

Consulteer uw huisarts wanneer:

• u zich ongerust maakt
• uw kind een suffe indruk maakt
• de buikpijn erger lijkt te worden
• uw kind het liefst stil ligt om dat bewegen de pijn doet toenemen
• als de pijn met name rechts in de onderbuik zit
• als u bloed en/of slijm in de ontlasting van uw kind ziet
• wanneer uw kind klaagt over pijn onder in de buik en het pijn heeft bij plassen en/of er bloed in de urine aanwezig is.
• wanneer er koorts aanwezig is bij de buikpijn
• wanneer de buikpijn gepaard gaat met frequent braken en diarree en uw kind niet drinkt.
• Bij plotseling hevige buikpijn, een onophoudelijk krijsende baby, etc. kan er sprake zijn van een spoedeisende situatie.

Voorbereiding als u naar de huisarts gaat

Bij ernstige klachten en ongerustheid doet u er goed aan om aan te dringen met spoed gezien te worden of minstens de huisarts zelf te spreken te krijgen. Als er minder sprake is van hoge urgentie, dan is het niet altijd noodzakelijk dezelfde dag door de dokter gezien te worden. Bij complexe problemen of meerdere klachten is het verstandig te vragen om een langere afspraak. Uw huisarts zal u een aantal vragen stellen, bereid u daarop voor, denk bijvoorbeeld aan vragen zoals:

• Is er koorts?
• Hoe gaat het met de ontlasting (hoe vaak, elke dag?) en hoe ziet die er uit?
• Is er pijn bij plassen?
• Wanneer (overdag, nacht, weekend, op school, bij logeren?) klaagt uw kind over buikpijn en wat doet het dan? (Ligt het stil, is er drang tot bewegen, eet het normaal, speelt het, maakt het een zieke indruk?)
• Is er sprake van iets wat stress geeft? (examen, plaaggedrag, ruzies thuis). Het kan zinvol zijn om op school te informeren naar het functioneren van uw kind.

Neem voor de zekerheid een (goed schoongemaakt) flesje urine mee, bij voorkeur een verse ochtend urine (bedoeld wordt de eerst geloosde plas na de nacht). Als het niet vers nagekeken kan worden moet het monster in de koelkast bewaard worden!
Stel uw kind gerust, maar leg wel uit dat de dokter waarschijnlijk de buik zal onderzoeken en dat het daarvoor op de onderzoekbank zal moeten gaan liggen.

Behandeling van buikpijn

De oorzaken zijn zo divers, dat je daar in zijn algemeenheid niet veel over kunt zeggen.
Bij lichte buikpijn, die niet lang bestaat kunt u in eerste instantie afwachten en uw kind eventueel wat paracetamol als pijnbestrijding geven in de dosering die bij de leeftijd/ het gewicht past. Als er een lichamelijke oorzaak gevonden kan worden, zal de oorzaak zo mogelijk bestreden moeten worden. Bij psychische oorzaken zal het kind psychisch begeleid moeten worden en meestal is het belangrijk de ouders daar intensief bij te betrekken.

Meer informatie

Hieronder enkele betrouwbare links naar sites die aanvullende informatie over buikpijn geven:

• mijn kind heeft last van buikpijn

Bronnen: Merck Manual Medisch Handboek, http://www.thuisarts.nl/buikpijn-bij-kinderen/mijn-kind-heeft-last-van-buikpijn, http://nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_richtlijnen/k_nhgstandaarden/Samenvattingskaartje-NHGStandaard/m100_svk.htm