Deze maand geeft psycholoog en creatief therapeut drs. Yolanda Tol-Zoon van praktijk Family Affairs haar visie op de ontwikkeling van kinderen, jongeren en creatieve therapie en geeft zij ons een ‘kijkje’ op haar werkzaamheden als creatief therapeut.
Wie is drs. Yolanda Tol-Zoon?
Ik ben een familie-mens en geniet van het werken met kinderen en jongeren. Hun spontaniteit en eerlijkheid raakt me. Als zij het moeilijk hebben, dan wil ik graag helpen.
Ik ben geïnteresseerd in kunst, beweging en het samenbrengen van mensen die iets met elkaar delen. Omdat ik via kunst (beeldend, dans en muziek), geconfronteerd werd met facetten van mijn eigen emoties, heb ik me daar verder in verdiept. Ik studeerde WO klinische psychologie, HBO creatieve therapie en schoolmaatschappelijk werk.
Wat is praktijk Family Affairs?
De mens is onderdeel van een groter geheel. Het kind is onderdeel van het gezin, de vriendenkring en school. Daarom zijn dit belangrijke pijlers in geval van klachten. Voor de behandeling van klachten combineer ik positieve psychologie technieken, en gesprekken met creatieve therapie beeldend, verder gebruik ik NLP technieken en mindfulness oefeningen. Ik kies voor deze combinatie van woord en beeld omdat het brein met fysieke en mentale processen maximaal geactiveerd wordt. Deze processen sturen denk en gedragsprocessen, die bepaalde emoties veroorzaken. Met mindfulness technieken worden spanningen gereguleerd en gepieker verminderd. Mensen met emotionele problemen, worden in mijn praktijk op weg geholpen om weer grip op hun eigen leven te krijgen. Dit kunnen kinderen zijn, jongeren, en volwassenen in elke leeftijd. Ik werk met ouders, aanstaande ouders, kinderen en grootouders.
Wat is jouw visie op de ontwikkeling van kinderen en welke rol speelt kunst, cultuur, creativiteit hierin?
Mijn visie is dat de optimale ontwikkeling van kinderen gestimuleerd moet worden door gebruik van de sterke kanten. Via mogelijkheden worden moeilijkheden overwonnen.
Kunst geeft de kans om via een nieuwe weg kennis op te doen. Om andere manieren en nieuwe inzichten te ontwikkelen is creativiteit nodig. Door creativiteit kan een nieuwe niet bedreigende realiteit worden gemaakt. Het vormen en interpreteren van beelden biedt toegang tot geheugen en emoties via andere hersengebieden (motorisch, ruimtelijk en esthetisch) en versterkt daardoor verbindingen die met taal te maken hebben.
Het hele brein krijgt als het ware een “boost”.
Cultuur Een beeld kan verduidelijken vanuit welke cultuur en interessewereld een kind denkt. Als dat duidelijk is, kan een kind beter begrepen en gerespecteerd worden.
De interpretatie van een beeld zal altijd raken aan de belevingswereld van dat kind op dat moment. Het geeft uitbreiding van mogelijkheden om over dingen te praten en oplossingen te zoeken. Hierdoor kan dat beeld weer aangepast worden of anders uitgelegd worden.
Ontwikkeling van creativiteit van kinderen. Doordat kinderen met beelden kunnen spelen en daardoor andere facetten van de realiteit ontdekken leren ze “out of the box” denken. Dit geeft hun extra mogelijkheden om tot oplossingen van problemen te komen. Omdat stress creativiteit kan blokkeren doe ik mindfulness oefeningen. Jong aandacht leren te hebben voor ademhaling helpt levenslang (teaching kids to be mindful; M.Tartakovsky).
Wat kan een creatief therapeut betekenen voor kinderen en is deze therapie zweverig?
Als je bedoelt dat creatieve therapie of vaktherapie met fantasie te maken heeft, dan zeg ik ja, dat klopt. Er wordt gewerkt met de fantasie en het beeldend vermogen van het kind, maar uiteindelijk wel met twee benen op de grond.
Creatieve therapie of vaktherapie is een praktijkgerichte HBO opleiding van 4 jaar. Om wetenschappelijk verantwoord te kunnen werken ben ik psycholoog geworden. Daardoor werk ik vanuit een mix van inzichten.
Communicatie is op vele manieren mogelijk, met en zonder woorden. Sommige mensen onthouden het makkelijkst gesproken woorden, maar anderen kunnen makkelijker beelden verwerken of een combinatie van die twee. Voor de mensen die beeldtaal als extra communicatiemiddel kunnen gebruiken, is er creatieve therapie beeldend of vaktherapie.
Positieve psychologie gaat uit van mogelijkheden van mensen om met hun moeilijkheden te leren omgaan. Deze combinatie levert een krachtig therapeutisch concept.
Kinderen en ouders die bij mij in behandeling komen vullen altijd een vragenlijst in (SDQ), zodat er getoetst kan worden waar de knelpunten van ouders / leerkrachten en kinderen zitten, zodat een de hulpvraag opgesteld kan worden. In een later stadium zal er ook weer getoetst worden of de behandeling positief effect heeft en of er bijgestuurd moet worden.
Wat kan jij betekenen voor kinderen met slaapproblemen?
Als kinderen slaapproblemen hebben, dan kan dat allerlei oorzaken hebben. Het slaap ritme van de mens is een variërend patroon van diepe en oppervlakkige slaap. In dit ritme zijn er periodes waarin gebeurtenissen van de dag verwerkt worden.
Praktische oplossingen kunnen zijn: genoeg frisse lucht, niet teveel lawaai, genoeg duisternis, en nachtlampje, en een vast slaappatroon met ruimte voor rituelen kunnen helpen voor ontspanning en een gevoel van veiligheid. Voorspelbaarheid is voor een kind belangrijk. Vaste rituelen en gebruik maken van geliefd speelgoed, verhalen en positief verbeelden kan helpen
Zijn deze voorwaarden in orde, bekijk dan hoe het slaapprobleem eruit ziet. Kan het kind moeilijk in slaap komen of wordt het ’s nachts wakker? Het kan helpen samen met het kind een slaapdagboekje bij te houden, zodat een patroon duidelijk wordt.
Mindfulness technieken helpen te ontspannen en daardoor is het makkelijker in slaap te vallen. Als het probleem is dat kinderen ‘s nachts wakker worden door angstdromen, dan kan het kind overdag (te) heftige indrukken of spanningen opbouwen. In de slaap komen herinneringen, indrukken en gebeurtenissen terug zonder logica, zonder tijd of plaats samenhang. Dat kan erg beangstigend zijn.
Door creatieve therapie kan je proberen er achter te komen, wat de diepere oorzaak van die spanningen zijn en hoe die eruit zien. De technieken hiervoor verschillen per kind en zijn afhankelijk van de situatie en de mogelijkheden.
Wat is jouw werkwijze en wat kunnen de resultaten zijn?
Ik werk met een kortdurend behandelmodel. In deze methode gebruik ik cognitieve gedragstherapie met NLP, positieve psychologie met beeldende middelen, en mindfulness technieken. Belangrijk is het herstellen van overzicht. Welke problemen geeft het kind en de ouders/leerkracht aan en in welke mate is dat probleem belastend. Wat gebeurt er in de omgeving en wat gebeurt er om het probleemgedrag uit te lokken.
Technieken die ik gebruik zijn afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Bij kleinere kinderen zet ik uiteraard andere technieken in dan bij grotere kinderen, afhankelijk van hun ontwikkelingsfase, cultuur en belevingswereld. Technieken en materiaal werken samen om via dat specifieke medium (verf, krijt, klei, steen) tot bepaalde gevoelens of gedachten te komen. Voelen van grove motorische beweging of fijn gevoel in de vingertoppen, kan gevoelens op emotioneel gebied oproepen. Omgekeerd kan voorkeur voor bepaalde kleuren of het gebrek ervan, of typisch materiaal iets zeggen over de emotionele staat van het kind.
Voorbeeld van bepaald materiaal als therapeutisch hulpmiddel:
Hard krijt: Door afwisselend met hard en zachte druk en scherpe en ronde vormen te werken naar een momentopname waarbij gecontroleerde bewegingspatronen worden gevolgd door gedachten aan een bepaald gevoel (bv boosheid) en ongecontroleerde beweging. Eén woord in het beeld geeft dan aan wat het meest bovenliggende probleem is.
Of zacht krijt waarmee uitgewreven kan worden. Als je zachtjes wrijft geeft dat een ander gevoel dan scherp potlood. Of de werking van verfkwast of vingerverf.
Welke kinderen en ouders komen bij jou in de praktijk?
In de praktijk werken we met een methode die richt zich op enkelvoudige problematiek van kinderen en jongeren, rekening houdt met ontwikkelingsfasen en ouders betrekt bij de behandeling. Kinderen met een ernstige psychiatrische problematiek verwijs ik door.
- Kinderen die in beelden denken en moeite hebben met het verwoorden van problemen en kinderen die juist goed met woorden omgaan, maar dat gebruiken om hun emoties te verbloemen.
- Kinderen die moeite hebben met het uiten van emoties komen vaak verder door creatieve therapie, omdat problemen via het beeld én het maken ervan worden aangepakt. In mijn praktijk komen kinderen zonder psychiatrische problemen, maar die last hebben van emoties zoals verdriet of verlies, waardoor aandachtsproblemen, gedragsproblemen of problemen van boosheid of stress.
- Ouders die een kleine gezellige praktijk verkiezen met ruimte voor persoonlijke thema’s en zonder ambtelijke toestanden kiezen voor mijn praktijk. Geen wachttijd maar wel hartelijkheid en steun.
Succesverhaal uit de praktijk
Een gezin met drie kinderen (6, 11 en 14), waarvan de ouders relatieproblemen hadden, vonden een rustpunt in gezamenlijke therapiesessies. Problemen van dat moment werden onder begeleiding besproken. Gedrag werd bewust gemaakt en geoefend tijdens het beeldend werken. Het maken van een individueel én gezamenlijk product, het plan ervoor opstellen en het uitvoeren ervan, hielp ouders en kinderen in de communicatie over problemen, en herstelde en versterkte het vertrouwen in elkaar.
Een heel verlegen, bescheiden jongen (8 jaar) kreeg door het tekenen van zichzelf als kapitein, die in een piratenschip op zoek was naar een schat, de moed om als kapitein, een brief te schrijven, waarin hij zijn moeilijkheden durfde te uiten. Thuis ging hij met een buurjongetje een spel spelen naar aanleiding van zijn werkstuk. Hij speelde het verhaal over de kapitein, een schat en een schip met een ander jongetje. Hierdoor kon hij oefenen in zich laten zien, contact maken en daardoor leren omgaan met de moeilijkheden die hij ondervond in de realiteit.
Een meisje (11jaar) dat in haar vroege jeugd een traumatisch sterven van een vriendinnetje had meegemaakt. Zij had problemen met het aangaan van vriendschappen. Zij heeft eerst een veilige plek voor zichzelf geschilderd. Vervolgens een beeldverhaal gemaakt over de geschiedenis van gezond meisje, naar ziek zijn en sterven, waarna ze een aanvulling maakte met wat ze nog wilde zeggen. Zo kon schoon zij schip maken met het verleden en is nu beter in staat vriendschappelijke relaties aan te gaan.
Een ander voorbeeld is een jongen van 11 jaar, groep 8, die zich niet meer kon concentreren op school. Hij deed heel erg zijn best, maar was totaal gestrest en daardoor geblokkeerd en werd bevestigd in zijn onzekerheid. Door de module “Be Smart” kon hij zijn doelen formuleren, positief psychologische strategieën inzetten, en stapsgewijs met mindfulness ten uitvoering brengen. De resultaten op school schoten omhoog en daarmee zijn zelfvertrouwen. Om het positieve patroon in stand te houden bleef hij enige tijd in therapie. Hierbij maakte hij een zelfbeeld met positieve eigenschappen, maar ook een masker waarachter hij af en toe zijn onzekerheid kon verstoppen.
Een dag uit de praktijk
Op dinsdag doe ik om half negen de sleutel van het slot en om negen uur komt de eerste cliënt en om 6 uur sluit ik af. De meeste clienten komen bij mij in de praktijk, in andere gevallen kom ik thuis.
Een sessie duurt 50 minuten tot 1 uur. Ik neem altijd ruim de tijd, zodat er nog tijd is voor korte reflectie en aanvullingen door ouders. Sommige kinderen komen zelfstandig op de fiets, andere worden gebracht en gehaald. Ik vind het belangrijk dat een kind zich veilig voelt om dingen in vertrouwen te vertellen. Vermoedens van misbruik of mishandeling moeten altijd worden gemeld.
Tussentijds verzorg ik nog even mijn paarden. De administratie en het maken van verslagen doe ik ’s avonds. De ouders krijgen de rekening per mail, zij dienen dit zelf te verrekenen met de zorgverzekering. In hoeverre en hoeveel er wordt betaald verschilt per zorgverzekering (aanvullende verzekering).
Benieuwd naar wat ik voor je kan betekenen? Neem dan vrijblijvend contact met me op!